Σαν σήμερα, πριν 111 χρόνια, το Συρράκο αποτίναξε τον τουρκικό ζυγό. Είναι μια μέρα Τιμής και Μνήμης για όλους τους Συρρακιώτες.
Γι’ αυτό, υποκλινόμαστε, με σεβασμό, στους προγόνους μας, οι οποίοι με τις θυσίες και τους αγώνες τους, μάς κληροδότησαν το αγαθό της Ελευθερίας.
Το 1821, το Συρράκο με την προτροπή του Ιωάννη Κωλέττη επαναστάτησε και έγινε ολοκαύτωμα. Οι κάτοικοί του αναγκάστηκαν και πήραν το δρόμο της προσφυγιάς και μετά από λίγα χρόνια ξανάχτισαν τα σπίτια τους.
Το Δεκέμβριο του 1853 οι Συρρακιώτες ύψωσαν και πάλι την ελληνική σημαία στο καμπαναριό του Αγίου Νικολάου, το Συρράκο παρέμεινε ελεύθερο για τέσσερις μήνες. αλλά στη συνέχεια το επαναστατικό κίνημα κατεστάλη.
Το 1881, παρά τις μεγάλες προσπάθειες που κατέβαλε ο Δημήτριος Κρυστάλλης, με τη Συνθήκη του Βερολίνου, τα σύνορα μεταξύ του ελληνικού και οθωμανικού κράτους καθορίστηκαν στο Χρούσια ποταμό, με αποτέλεσμα οι μεν Καλαρρύτες να ενταχθούν στο ελεύθερο ελληνικό κράτος, το δε Συρράκο να παραμείνει σκλαβωμένο.
Με την έναρξη του ελληνοτουρκικού πολέμου το 1897, ο Συρρακιώτης οπλαρχηγός Γεώργιος Λεπενιώτης πήγε στους Καλαρρύτες, τέθηκε επικεφαλής εθελοντικού επαναστατικού σώματος και από την πεδιάδα Χρούσια επιτέθηκε στους Τούρκους του Συρράκου, οι οποίοι είχαν φυλάκιο στη θέση Χρύσα. Οι Τούρκοι αιφνιδιάστηκαν και μετά από σκληρή μάχη τράπηκαν σε φυγή. Είναι η γνωστή στην ιστορία μας ‘’μάχη της Χρύσως’’.
Η πολυπόθητη απελευθέρωση του Συρράκου ήλθε στις 23 Νοεμβρίου του 1912, στο πλαίσιο των Βαλκανικών πολέμων. Η επίθεση ξεκίνησε από τους Καλαρρύτες, όπου νωρίτερα είχαν συγκεντρωθεί ελληνικά στρατεύματα. Σύμφωνα με το σχέδιο χωρίστηκαν σε τρία τμήματα:
Το πρώτο τμήμα, αποτελούμενο από ευζώνους και το σώμα του Κρητικού οπλαρχηγού Γιάννη Καλογερή βάδισε τις βουνοκορφές πάνω από το Συρράκο και στα βόρεια του Παλαιοχωρίου συνέτριψε τούρκικη διμοιρία, που από το Παλαιοχώρι κατευθύνονταν στο Συρράκο για την ενίσχυση της εκεί φρουράς. Το δεύτερο τμήμα, με αρχηγό τον ανθυπασπιστή Στούμπο και οδηγό τον Παλαιοχωρίτη Β. Ρούκη έφθασε νύχτα στον Άγιο Γεώργιο και το ξημέρωμα με τις πρώτες τουφεκιές η τουρκική φρουρά τράπηκε σε φυγή.
Ταυτόχρονα, το τρίτο τμήμα, αποτελούμενο από δύναμη ευζώνων και τμήμα Μηχανικού με επικεφαλής το λοχαγό Τρυπογιώργο, από σώμα Συρρακιωτών με επικεφαλής το Συρρακιώτη οπλαρχηγό Γεώργιο Λεπενιώτη και από σώμα Κρητικών με επικεφαλής τους οπλαρχηγούς Σήφη Αναγνωστάκη, Σταύρο Πολέντα, Γεώργιο Γαλάνη και Γεώργιο Παπαγιαννάκη εξαπέλυσε σφοδρή επίθεση κατά των Τούρκων του Συρράκου στον Προφήτη Ηλία και τους ανάγκασε να κλειστούν σε σπίτια. Αμέσως ο σημαιοφόρος του σώματος Λεπενιώτη, ο Συρρακιώτης Ιωάννης Βαρκαγιάννης, ύψωσε την ελληνική σημαία στον Προφήτη Ηλία. Ακολούθησε δίωρη σκληρή μάχη στο χωριό και οι Τούρκοι αναγκάστηκαν να παραδοθούν, αφού σκοτώθηκαν 10 στρατιώτες τους και τραυματίστηκαν 8. Από το μέρος των Ελλήνων σκοτώθηκε ο Συρρακιώτης Γεώργιος Κίστης και τραυματίστηκαν δύο, ο Γεώργιος Λεπενιώτης και ένας Κρητικός.
