Παρασκευή, 29/03/2024 | 14:34

Πρεβεζάνοι ως φορείς μετάδοσης στρατιωτικών πληροφοριών κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης

653 Προβολές
Σπύρος Πλέουρας | 09/09/2021, 1:59 μμ | 0 σχόλια

Συνεχίζοντας τις δημοσιεύσεις μας ενόψει της αφιερωμένης στην Ελληνική Επανάσταση ημερίδας (Κυριακή, 12-9-2021, 20:00, Παναγία των Ξένων) παρουσιάζουμε ενδεικτικά κάποιες στρατιωτικού ενδιαφέροντος πληροφορίες που μεταφέρθηκαν από την Πρέβεζα στους επαναστατημένους Έλληνες κατά την διάρκεια του Αγώνα. Είναι περιττό να αναφέρουμε τη σημασία της έγκαιρης και έγκυρης πληροφόρησης για τις κινήσεις του αντιπάλου σε κάθε πολεμική σύγκρουση.
Το σημαντικότερο παράδειγμα τέτοιας πληροφόρησης εντοπίζεται ήδη τον Μάιο του 1821, όταν κοντά στην Πρέβεζα βρίσκονταν οι σουλιώτικες δυνάμεις σχεδιάζοντας την κατάληψη της πόλης. Σε εκείνη την ευνοϊκή συγκυρία (η οποία δυστυχώς δεν αξιοποιήθηκε), δύο κάτοικοι της πόλης ειδοποίησαν τον καπετάν Γιαννάκη Γεώργη (οπλαρχηγό στην Καμαρίνα) δίνοντας πληροφορίες για την οθωμανική φρουρά (αριθμός στρατιωτών, απειρία επικεφαλής διοικητή και κακή ψυχολογία της), υποδεικνύοντας μάλιστα και σημείο του κάστρου από το οποίο θα μπορούσαν να εισέλθουν οι Έλληνες προκειμένου να το καταλάβουν.
Πέρα όμως από αυτό το περιστατικό, υπάρχουν και άλλες μεταγενέστερες ενδείξεις για παροχή πληροφοριών στρατιωτικού ενδιαφέροντος από τους Έλληνες της Πρέβεζας, που υποδεικνύουν την διάρκεια αυτής της πρακτικής σε βάθος χρόνου.
Οι πληροφορίες μεταδίδονταν σε Έλληνες οπλαρχηγούς είτε μέσω επιστολών που στάλθηκαν απευθείας σε αυτούς, είτε δια ζώσης, από πρόσωπα που μετακινούνταν από την Πρέβεζα προς τις επαναστατημένες περιοχές.
Τα ονόματα των πληροφοριοδοτών δεν αναφέρονται ενώ ακόμα και τα γράμματα αποστέλλονταν συνήθως ανυπόγραφα, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι ο αποστολέας δεν ήταν γνωστός στον παραλήπτη. Έτσι για παράδειγμα ο οπλαρχηγός της Αιτωλοακαρνανίας Γεώργιος Τζόγκας γνωρίζει τα πρόσωπα που τον ενημερώνουν και μάλιστα ορισμένες φορές διαβεβαιώνει για την αξιοπιστία τους. Προφανώς για λόγους προστασίας του αποστολέα οι επιστολές δεν φέρουν υπογραφές ή ακόμα και αν φέρουν, όταν διαβιβάζονται από τον Τζόγκα, τα ονόματα δεν αντιγράφονται.
Οι επιστολές αυτές, όπως και οι αυτοπρόσωπες ενημερώσεις, αποτελούν μέρος της συμβολής των Πρεβεζάνων στην ελληνική επανάσταση, στην κοινή προσπάθεια για την ελευθερία και την αποτίναξη του οθωμανικού ζυγού. Μάλιστα, είναι εμφανής η ψυχική ταύτιση των πληροφοριοδοτών με τους επαναστατημένους και η επιθυμία τους για την τελική νίκη. Αγωνιούν για τις ετοιμασίες των Οθωμανών και προειδοποιούν για τη λήψη μέτρων: «Ήλθαν και σήμερον πάλιν χαζνέδες [=χρήματα] δια την Πάτραν. Οι μεγαλύτερες σφίξες οπού γίνον¬ται είναι όπου εις την Πάτραν δεν έχουν ψωμί και αύτη η βία γίνεται το ογληγορώτερον να προφθάσουν, και ανοίξατε τα μάτια σας». Έχουν εμπιστοσύνη στα ελληνικά όπλα και στις δυνατότητές τους: «Είπεν ο τάταρης [έφιππος ταχυδρόμος] του Μπεκήρ-αγά ότι η αρμάτα [=στόλος] του Μεχμέτ Αλή [=βαλή της Αιγύπτου, πατέρα του Ιμπραήμ] πώς εσηκώθηκεν εις τα πανιά, τον ήκουσα με τα αυτιά μου, μα δεν το πιστεύω, έστοντας οπού τα ηξεύρομε καλά, ότι τα δικά μας [=εννοείται ο ελληνικός στόλος] τον φυλάν καλά». Χαίρονται όταν οι Οθωμανοί βρίσκονται σε δύσκολη θέση και εκφράζουν τις ευχές τους για την θετική υπέρ των Ελλήνων έκβαση των πραγμάτων: «Εις μεγάλον σουμπεγιέν [=ανησυχία] είναι εδώ [εννοείται: στην Πρέβεζα] η Τουρκιά δια την Πάτραν. Να δώση ο Θεός το ογληγορώτερον να παρθή, και τότε η Τουρκιά χάνουν τα όσα παντέχουν να κάμουν».
Τα κείμενα που παρουσιάζουμε εδώ έχουν δημοσιευτεί στον τόμο: «Αλληλογραφία Φρουράς Μεσολογγίου 1825-1826» από τον Εμμ. Πρωτοψάλτη και αποτελούν έκδοση των Γενικών Αρχείων του Κράτους. Οι πληροφορίες που μεταδίδονται είναι ποικίλες. Καταρχάς δίνονται πληροφορίες για την συγκέντρωση και κίνηση οθωμανικών στρατευμάτων όχι μόνο στην περιοχή της Πρέβεζας αλλά σε μια μεγαλύτερη ακτίνα που υπερβαίνει ακόμα και τα όρια της Ηπείρου. Το γεγονός αυτό καταδεικνύει την κυκλοφορία των πληροφοριών σε αυτόν τον χώρο, αποδέκτες των οποίων γίνονται όχι μόνο οι Οθωμανοί αλλά και οι Έλληνες. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται και στις εχθρικές ετοιμασίες ως προς τον εφοδιασμό τους, που αποτελεί κρίσιμο ζήτημα για την επιτυχία ή μη μιας πολεμικής επιχείρησης, όπως απέδειξε με τραγικό τρόπο η περίπτωση του Μεσολογγίου για τους Έλληνες πολιορκημένους. Τέλος, εντοπίζουμε και πληροφορίες που αφορούν στην ψυχολογία των Οθωμανών. Αξίζει πάντως να σημειώσουμε ότι οι πληροφορίες δεν αποδεικνύονται πάντα ακριβείς. Ωστόσο, ακόμα και αυτό το γεγονός έχει τη σημασία του, καθώς απηχούν τις φήμες που θα κυκλοφορούσαν στην Πρέβεζα, ενδεχομένως και την παραπληροφόρηση που θα εκπορευόταν από τον ίδιο τον εχθρό.
Η χρονική συγκυρία των συγκεκριμένων επιστολών σχετίζεται με την παρουσία μικρής ελληνικής ναυτικής δύναμης έξω από την υπό οθωμανικό έλεγχο Πάτρα, που δυσχέραινε τον ανεφοδιασμό της πόλης. Η Πρέβεζα ως λιμάνι αποτελούσε βασικό κρίκο σε αυτήν την αλυσίδα εφοδιασμού των εχθρικών δυνάμεων με μισθούς και τροφές.
Η γλώσσα των επιστολών είναι άμεση, ο λόγος σχεδόν προφορικός, ενώ αρκετές είναι και οι τούρκικες λέξεις που χρησιμοποιούνται. Για το λόγο αυτό δίνουμε εντός αγκυλών το νόημά τους. Σχετικά με τους Οθωμανούς για τους οποίους δίνονται πληροφορίες, ειδική μνεία πρέπει να κάνουμε στον αναφερόμενο ως «Ρούμελη», όπου εννοείται ο Ρούμελη-βαλεσής, δηλαδή ο πολιτικοστρατιωτικός διοικητής ολόκληρων σχεδόν των ευρωαπαϊκών εδαφών της αυτοκρατορίας. Από το 1824 το αξίωμα αυτό έφερε ο Μεχμέτ Ρεσιτ πασάς, γνωστότερος ως Κιουταχής. Ο Ομέρ πασάς είναι ο γνωστός Ομέρ Βρυώνης. Ο αναφερόμενος ως Σκόνδρας είναι ο Μουσταής (Μουσταφά) πασάς της Σκόδρας. Ο Μπεκήρ αγάς (γνωστός και ως Τζογαδόρος) είναι ο φρούραρχος της Πρέβεζας κατά την περίοδο που εξετάζουμε. Ωστόσο, ο Μπεκήρ είναι παλιός γνώριμος της πόλης καθώς παλιότερα ήταν στην υπηρεσία του Αλή πασά και μάλιστα επιγραφή του 1808 στο κάστρο του Αγίου Ανδρέα τον αναφέρει ως επιστάτη του κάστρου, δηλαδή του αποδίδει το ίδιο αξίωμα που έφερε και μετά την πτώση του Αλή, χωρίς βέβαια αυτό να σημαίνει ότι όλο αυτό το διάστημα παρέμενε σε αυτήν τη θέση.

Επιστολή 1
Προς την Αντί του Γενικού Διευθυντού Ενεργούσαν Κυρίαν Επιτροπήν
[…] Σας ειδοποιώ όμως, ότι ήδη τέσσαρας ημέρας είναι οπού ήλθεν ένας άνθρωπος από Πρέβεζαν με την φαμελίαν του και μας λέγει ότι, αφού έμαθον οι Τούρκοι ότι τα καράβια μας ήλθον δια τον πλόκκον [=ναυτικό αποκλεισμό] της Πάτρας, επικράνθηκαν πολύ και έπεσον εις απελπισίαν, επειδή οι εν Πάτρα ευρισκό¬μενοι εχθροί είχαν μεγάλην στενοχώριαν από ζαερέδες [=τροφές], μετά βίας να τους φθάση δύο μήνας, και ότι είχαν ανθρώπους επίτηδες σταλμένους εις Πρέβε¬ζαν δια ζαερέν, μάλιστα τον είχον μπαρκαρήσει εις τα καράβια- μανθάνοντες τον ερχομόν των καραβιών, έμεινεν εις Πρέβεζαν, καθώς και ο χαζνές [=ταμείο] οπού τον είχαν έτοιμον και αυτόν δια Πάτραν, μάλιστα, εφιλοδώρησαν εκείνον τον άνθρωπον όπου τους εδωσε την είδησιν δια τα καράβια, επειδή ήτον έτοιμοι δια να απεράσουν εις Πάτραν, και τους εγλύτωσεν από τον κίνδυνον. […]
Τη 31 Ιανουαρίου [1825] Κανδήλα
Ο πρόθυμος Γ. Τζιόγκας

Επιστολή 2
Προς την Αντί του Γεν. Διευθυντού Ενεργούσαν Κυρίαν Επιτροπήν
Σήμερον ήλθεν ένας άνθρωπος από Πρέβεζαν τίμιος, φρόνιμος και πιστός και μου λέγει ότι οι Τούρκοι κάμνουν μεγάλας ετοιμασίας και ότι ο Ρούμελης Κιταής [=Κιουταχής] ήλθεν εις το Μοναστήρι Μπιτόλια και συνάζει στρατεύματα όλο Αρ¬βανίτες· μάλιστα ο Σουλτάνος έστειλε φερμάνια εις όλους τους αγάδες της Αρβανιτίας ομού να έβγη όλη η Αρβανιτία, και από πεντήκοντα γρόσια λουφέ [=μισθό] τον μήνα, και συμπεραίνουν ότι να γίνουν έως σαράντα χιλιάδες ασκέρι, με επτά χιλιάδες εργάτας με τα σακκιά των και τζαπιά και φτυάρια και τέσσαρας χιλιάδες μαστόρους κτίστηδες και όλο ετοιμάζονται, προσμένουν όμως αν απεράσουν τα καράβια οπού είναι εις Πρέβεζαν με τους ζαερέδες [=τροφές] δια την Πάτραν ύστερα από σαράντα ημέρας έρχεται και ο Ρούμελης εις Ιωάννινα και κινά με όλα τα στρατεύματα δια εδώ. […]
Λάβετε και ένα ίσον έτερον [εννοείται: αντίγραφο επιστολής] οπού μου ήλθεν από Πρέβεζαν την αυτήν στιγμήν και πληροφορηθήτε. Όσον δια τον Σκόντρα, δεν ηξεύρω. Ειδέ τα άλλα όλα είναι σωστά- χωρίς να σας περάση παραμικράν ιδέαν, ότι αυτά δεν αληθεύουν, αλλά είναι όλα βέβαια- δια τούτο να ενδυναμώσετε τες χώρες από όλα τα αναγκαία [….]
Μένω με το ανήκον σέβας
7 Φεβρουάριου 1825, Κόκκινον της Βόνιτζας Μπούντα
Ο πρόθυμος, Γ. Τζιόγκας

Επιστολή 3, συνημμένη στην προηγούμενη, σταλμένη από την Πρέβεζα
Ίσον τω πρωτοτύπω [=αντίγραφο από το πρωτότυπο]
Αδελφικώς προσκυνώ,
Με το αδελφικόν μου σου φανερώνω εις ώρας τρεις της ημέρας ήλθεν ο κεχαγιάς [=οικονομικός διαχειριστής] της Ρούμελης και τάταρης [=έφιππος ταχυδρόμος] του Σκόνδρα. Έφερεν ο κεχαγιάς δύο χιλιάδες γρόσια (2.000) και ετοιμάζουν ζαερέδες [=τροφές] και κονάκια [=καταλύματα], ομοίως και ο τάταρης του Σκόνδρα, ότι έρχεται πέντε χιλιάδες ασκέρι [στράτευμα] του Σκόνδρα και χίλιοι εργάται με τζαπιά και φτυάρια. Όθεν, την ίδιαν ώραν ο αγάς έλαβε τον χαζνέ [=ταμείο] και την ιδίαν ώραν γίνονται ετοιμασίες δια ψωμί. Ήλθαν και σήμερον πάλιν χαζνέδες δια την Πάτραν. Οι μεγαλύτερες σφίξες οπού γίνον¬ται είναι όπου εις την Πάτραν δεν έχουν ψωμί και αύτη η βία γίνεται το ογληγορώτερον να προφθάσουν, και ανοίξατε τα μάτια σας.
Ημέρα Παρασκευή
Ο φίλος σου

Επιστολή 4, σταλμένη από την Πρέβεζα
Προς τον κύριον στρατηγόν Γεώργιον Τζόγκαν
1825 Φεβρουαρίου 10 Πρέβεζα
Με το ταπεινόν μου σου φανερώνω ότι σήμερον ήλθεν εδώ ένα καράβι εις Πρέβεζαν από Πόλι, φορτωμένο κριθάρι και άλλα, με παντιέραν ιμπεριαλικην [=αυτοκρατορική σημαία] δια νιστεράν [=προμήθειες], τον οποίον στέλλει ο Μπεκήρ-αγάς εις την Άρταν. Την Πέμ¬πτην την αυγήν ήλθεν ένας αξιωματικός με γράμματα του Ρούμελη [=Κιουταχή] εις τον Μπεκήρ-αγάν από την Λάρισαν και γυρεύει άλογα εξακόσια από του Λάμαρη, δια να τα παν εις την Άρταν δια να φορτώσουν νιστεράδες δια τα Γιάννινα, έστοντας και τον Ρούμελην τον καρτερούν στα Γιάννινα σε δέκα ημέρας χωρίς άλλο έρχεται, κι έτζι γράφει του Μπεκήρ-αγά. Ακόμη δύο χιλιάδες μόδια [=μέτρο χωρητικότητας, εδώ το σύνολο είναι 50 τόνοι] αγόρα¬σαν ρόκαν [=καλαμπόκι] εις τους Κορφούς [=Κέρκυρα] και θα την παν εις την Σαγιάδα να την βγάλουν και να την κουβαλήσουν εις τα Γιάννινα από εκεί. Ακόμη έγραψαν του Μπε¬κήρ-αγά ότι τον Σελιχτάρ Πόδα τον έκαμαν ταΐνι [=σιτηρέσιο, τροφή] εις όλα τα (ν)τερβένια [στενές διαβάσεις διαμέσου ορεινών όγκων] με τέσσαρας χιλιάδας και εκείνος επήρεν υπόσχεσιν στο Βασιλιά να τα κάμη ζάπι [=να τα υποτάξει] και να δώση νιζάμι [=να επιβάλλει την τάξη]. Ο Ομέρ-πασάς [=Ομέρ Βρυώνης] εβγήκεν από τα Ιωάννινα και πάγει εις το Σαλονίκι [=Θεσσαλονίκη]. Είχε κοντά του έως τριακοσίους. Ήλθε γράμμα από τον Ρού¬μελην, ότι τα καράβια οπού είναι εις την Πρέβεζαν να φύγουν μουτουλάκου [=απαραιτήτως] και να παν με τους νιστεράδες εις την Πάτραν. Δεν το πιστεύω να φύγουν, ότι έχουν μεγάλον φόβον βέβαια, στην Πάτραν δεν έχει ζαερέν [=τρόφιμα]. Είπεν ο τάταρης [=έφιππος ταχυδρόμος] του Μπεκήρ-αγά ότι η αρμάτα [=στόλος] του Μεχμέτ Αλή [=βαλή της Αιγύπτου, πατέρα του Ιμπραήμ] πώς εσηκώθηκεν εις τα πανιά, τον ήκουσα με τα αυτιά μου, μα δεν το πιστεύω, έστοντας οπού τα ηξεύρομε καλά, ότι τα δικά μας [=εννοείται: ο ελληνικός στόλος] τον φυλάν καλά. Ακόμη είπαν ότι εκείνο το ολίγον το ασκέρι οπού ήλθε στην Άρταν θα περάση εις την Βόνιτζαν να καθήσουν, έτζι λένε. Εις μεγάλον σουμπεγιέν [=ανησυχία] είναι εδώ [εννοείται: στην Πρέβεζα] η Τουρκιά δια την Πάτραν. Να δώση ο Θεός το ογληγορώτερον να παρθή, και τότε η Τουρκιά χάνουν τα όσα παντέχουν να κάμουν.

Σπύρος Σκλαβενίτης
Δρ. Ιστορίας, αρχειονόμος, προϊστάμενος ΓΑΚ Πρέβεζας

Σχολιάστε εδώ

Η διεύθυνση του email σας δεν θα δημοσιευθεί.

Παρόμοια άρθρα