Πέμπτη, 28/03/2024 | 16:25

Η Ναυμαχία του Ακτίου (2 Σεπτεμβρίου 31 πΧ) The Naval Battle of Actium (2 Sept. 31 BC)

1030 Προβολές
Σπύρος Πλέουρας | 02/09/2021, 3:01 μμ | 0 σχόλια

Η Ναυμαχία του Ακτίου (2 Σεπτεμβρίου 31 πΧ)
The Naval Battle of Actium (2 Sept. 31 BC)
Copyright © Δρ. Χαράλαμπος Γκούβας (*)

Εισαγωγή: Η σημαντικότερη ημερομηνία για τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, ιδίως για τους Λατίνους ιστορικούς, είναι η 2α Σεπτεμβρίου του 31 πΧ, ημερομηνία πού έγινε η Ναυμαχία του Ακτίου. Το Άκτιο, είναι το ακροτελεύτιο ακρωτήριο της Ακαρνανίας, στην είσοδο του Αμβρακικού κόλπου, απέναντι από την Πρέβεζα, που απέχει από αυτό μόλις 725 m. Το Άκτιο σήμερα είναι γνωστό παγκοσμίως, πέραν της Ναυμαχίας, από το ομώνυμο αεροδρόμιο του ΝΑΤΟ (σταθμεύουν εδώ τα κατασκοπευτικά αεροσκάφη AWACS). Είναι το τρίτο κατά σειρά σε μήκος αεροδιαδρόμου στην Ελλάδα (4200m), μετά το ‘’Ελευθέριος Βενιζέλος’’ (5500m) και το στρατιωτικό αεροδρόμιο Λάρισας (4800m). Στο ακρωτήριο Άκτιο υπήρχε από τον 5ο π. Χ. αιώνα ο περίφημος ‘’Ναός του Ακτίου Απόλλωνος’’, που έκτισαν οι κάτοικοι της αρχαίας πόλης Ανακτόριον (βρίσκεται κοντά στη Βόνιτσα Αιτωλοακαρνανίας). Ο ναός αυτός έχει γκρεμιστεί από σεισμό αλλά και από καθίζηση στη θάλασσα. Περί τους 100 λαξευμένους ογκόλιθους του Ναού του Ακτίου Απόλλωνα, με εντολή του Αλή Πασά Τεπελενλή έχουν μεταφερθεί το 1810 στην Πρέβεζα και σήμερα βρίσκονται εγκαταλειμμένοι και ‘’παραταγμένοι’’ στην παραλία της Κυανής Ακτής, ακριβώς απέναντι από το καφενείο του Δήμου και τον θερινό κινηματογράφο ‘’Κυανή Ακτή’’. Προφανώς χρησίμευσαν ως κυματοθραύστης στο Σεράϊ του Αλή Πασά στην Πρέβεζα. Κάθε δύο χρόνια στο Άκτιο γίνονταν τα «Άκτια», αγώνες ιππικοί και γυμνικοί και γιορτές για να τιμήσουν οι Aκαρνανικές πόλεις τον θεό Απόλλωνα (Θεός της μουσικής και των τεχνών). Στη θαλάσσια περιοχή του Ακτίου και της σημερινής Πρέβεζας, έγινε τη 2α Σεπτεμβρίου του 31 π. Χ. η ομώνυμη ναυμαχία που έκρινε την τύχη της ανώτατης ηγεσίας του ρωμαϊκού Κράτους. Αντίπαλοι ήταν από τη μία πλευρά ο Γάϊος Οκτάβιος (Gaius Octavius), και μετέπειτα Αυτοκράτωρ Αύγουστος (Augustus), ή Οκταβιανός (Octavian) και από την άλλη ο Μάρκος Αντώνιος (Marcus Antonius, 83-30 πΧ), γαμπρός του Οκταβιανού (είχε παντρευτεί την αδελφή του Οκταβιανού Octavia) και η Βασίλισσα της Αιγύπτου Κλεοπάτρα Ζ΄ (Cleopatra VII, 69-30 πΧ). Ο Γάϊος Οκτάβιος, έπεισε τη Σύγκλητο να επιτεθεί στον Μάρκο Αντώνιο, με την κατηγορία ότι σύνηψε ερωτική σχέση και συμμαχία με την Κλεοπάτρα και ότι σκόπευε να παραδώσει στους Αιγύπτιους Ρωμαϊκή γη. Η Ναυμαχία του Ακτίου απετέλεσε πηγή έμπνευσης σε συγγραφείς, ποιητές, σκηνοθέτες κινηματογράφου και θεάτρου και ζωγράφους. Πέραν από τις πολλές γκραβούρες, σκίτσα και χάρτες σχετικά με την ναυμαχία του Ακτίου, οι πλέον διάσημοι πίνακες ζωγραφικής είναι η ελαιογραφία του Lorenzo Castro, έτος 1672, National Maritime Museum of London, και o πίνακας του Ελληνοϊταλού Antonio Vasilacchi (1556-1629), Πινακοθήκη της Βενετίας. Ο γνωστός πίνακας του Κωνσταντίνου Βολανάκη με παλαιό τίτλο ‘’Η Ναυμαχία του Ακτίου’’ είναι λάθος. Πρόκειται για τη ‘’Ναυμαχία της Σαλαμίνας’’, αλλά οι παλιοί κριτικοί και ιστορικοί Τέχνης εκ πλάνης, θεώρησαν ότι η βασίλισσα στην πλώρη ενός σκάφος με τα άνθη είναι η Κλεοπάτρα, ενώ πρόκειται για τη Βασίλισσα της Φρυγίας η οποία είχε συμμαχήσει με τον Ξέρξη.




Ιστορικές πηγές: Για την ναυμαχία του Ακτίου και τη Νικόπολη διαθέτουμε άφθονο ιστορικό υλικό, αλλά δυστυχώς από κανένα αυτόπτη μάρτυρα. Συνεπώς, κατά τη γνώμη του γράφοντος, τα πάντα υπόκεινται σε αμφισβήτηση, ως προς την ακρίβεια των λεπτομερειών. Έγραψαν για αυτήν, ο Πλούταρχος (ιστορικός και βιογράφος από τη Χαιρώνεια της Βοιωτίας, 50μΧ-120μΧ), ο Δίων Κάσσιος (ιστορικός από τη Νίκαια της Βιθυνίας, 2ος – 3ος αιώνας μΧ), ο Στράβων (ιστορικός και γεωγράφος, από την Αμάσεια του Πόνου, 65 πΧ – 23 μΧ), O Γάϊος Σουητώνιος (Gaius Suetonius Tranquillus, Λατίνος ιστορικός και βιογράφος, 1ος – 2ος αιώνας μΧ), ο Γάϊος Πλίνιος ο Πρεσβύτερος (Gaius Secundus Plinius, ρωμαίος στρατιωτικός και συγγραφέας (23μΧ-79μΧ), ο Παυσανίας ο περιηγητής (συγγραφέας από τη Μαγνησία της Μ. Ασίας, 2ος αιώνας μΧ), ο Απόστολος Παύλος – επιστολή προς Τίτον (Εβραίος τελώνης και μετέπειτα προπαγανδιστής της Χριστιανικής Θρησκείας, 10μΧ-67μΧ), ο Βιργίλιος (Publius Virgilius Maro, Λατίνος επικός ποιητής, 70πΧ-19μΧ), o Φίλιππος ο Θεσσαλονικεύς, ο Ωριγένης (Θεολόγος από την Αλεξάνδρεια, 185μΧ-254μΧ), ο Προκόπιος (Βυζαντινός ιστορικός εποχής Ιουστινιανού), κλπ.
Περί Κλεοπάτρας: Το όνομα Κλεοπάτρα (Cleopatra) ετυμολογικά προέρχεται από τις αρχαίες λέξεις κλέος (=δόξα) και πατήρ και αφορά επτά (7) βασίλισσες της Αιγύπτου. Η τελευταία από αυτές είναι η Κλεοπάτρα η Ζ’ (Κλεοπάτρα Φιλοπάτωρ, Ιανουάριος 69 π.Χ. – 12 Αυγούστου, 30 π.Χ.). Η Κλεοπάτρα Ζ, ήταν συγκυβερνήτης της Αρχαίας Αιγύπτου με τον πατέρα της Πτολεμαίο ΙΒ’ και αργότερα με τα αδέρφια και ταυτοχρόνως συζύγους της, Πτολεμαίο ΙΓ’ και Πτολεμαίο ΙΔ’. Αργότερα έγινε ο ανώτατος μονάρχης της Αιγύπτου, και σύναψε συμμαχία με τον Γάϊο Ιούλιο Καίσαρα (Gaius Julius Caesar) που της εξασφάλισε το θρόνο. Με τον Ιούλιο Καίσαρα συνδέθηκε ερωτικά και απέκτησαν ένα παιδί τον Καισαρίωνα. Μετά τη δολοφονία του Ιουλίου Καίσαρα, το 44 πΧ) συστρατεύτηκε με τον Μάρκο Αντώνιο, με τον οποίο συνδέθηκε ερωτικά και μάλιστα παντρεύτηκαν με βάση το Αιγυπτιακό εθιμοτυπικό, και απέκτησε τρία παιδιά (Κλεοπάτρα Σελήνη Β’, Αλέξανδρος Ήλιος, Πτολεμαίος Φιλάδελφος). Οι ενώσεις της με τους αδερφούς της δεν είχαν σαν αποτέλεσμα γεννήσεις παιδιών. Άλλωστε οι σχέσεις τους δεν ήταν ιδιαίτερα καλές. Η βασιλεία της Κλεοπάτρας Ζ΄ σηματοδοτεί το τέλος της Ελληνιστικής και την αρχή της Ρωμαϊκής Περιόδου στην ανατολική Μεσόγειο. Αποτέλεσε τον τελευταίο Φαραώ της Αρχαίας Αιγύπτου, καθώς ο γιος της Καισαρίων βασίλεψε μόνο κατ’ όνομα, προτού εκτελεστεί με διαταγή του Οκταβιανού, μετά την τραγωδία της Ναυμαχίας του Ακτίου. Τα ορφανά πλέον, άλλα τρία παιδιά της έλαβαν χάρη από τον Οκταβιανό, μεταφέρθηκαν στη Ρώμη και τα μεγάλωσε η Οκταβία, χήρα του Μάρκου Αντώνιου. Από αυτά διαθέτουμε στοιχεία μόνο για την κόρη Κλεοπάτρα Σελήνη Β, η οποία παντρεύτηκε τον βασιλιά Ιούβα της Μαυριτανίας, ενώ για τα αδέρφια της τα ίχνη χάνονται στη Ρώμη, και εικάζεται ότι δολοφονήθηκαν με εντολή του Οκταβιανού αργότερα. Η Κλεοπάτρα Ζ, ως ιστορικό πρόσωπο ήταν μια σημαντική αλλά και ιδιόρρυθμη προσωπικότητα. Απεδείχθη να έχει ιδιαίτερο ταλέντο στις δημόσιες σχέσεις και κατάφερε να σύρει στα ερωτικά της δίκτυα και να τεκνοποιήσει με τις δύο πιο σημαντικές προσωπικότητες της Ρωμαϊκής ιστορίας. Τον Ιούλιο Καίσαρα και τον Μάρκο Αντώνιο. Η ζωή της και οι έρωτές της ενέπνευσαν δεκάδες ζωγράφους, ποιητές, κινηματογραφιστές στο πέρασμα των αιώνων. Για την Κλεοπάτρα έχουν γραφεί τουλάχιστον 5 διάσημα θεατρικά έργα, 8 μυθιστορήματα, 2 όπερες, 14 κινηματογραφικές ταινίες, και πάρα πολλοί πίνακες ζωγραφικής. Όσο για την περίφημη δήθεν ομορφιά της, μάλλον είναι μύθος, γιατί τα νομίσματα την εμφανίζουν ‘’στραβομύτα’’ ενώ σε ένα από αυτά φαίνεται αρκετά άσχημη και γερασμένη.

Η παράταξη των πλοίων των αντιπάλων στη Ναυμαχία του Ακτίου έχει περιγραφεί άριστα από τον μεταγενέστερο Πλούταρχο, και οι αρχαιολόγοι μας έχουν εφοδιάσει με αναλυτικά σχέδια της ναυμαχίας με πλήρεις λεπτομέρειες, αλλά τα σχέδια των αρχαιολόγων δεν μοιάζουν σε όλα τις λεπτομέρειες.

Η πλευρά του Οκταβιανού: Η ναυμαχία του Ακτίου ήταν η συνέπεια του εμφύλιου πόλεμου ανάμεσα στον Γάϊο Οκτάβιο (Gaius Octavius), μετέπειτα αυτοκράτορα Αύγουστο, ή Οκταβιανό (, Emperor Augustus, ή Octavian) και τον Μάρκο Αντώνιο (Marcus Antonius, Mark Antony), που διεκδικούσαν, μετά τη δολοφονία του Καίσαρα (Gaius Julius Caesar, 100πχ-44πΧ) την εξουσία, στο απέραντο κράτος της Ρώμης. Ο Γάϊος Οκτάβιος απέπλευσε από το Βρινδήσιο (Brindisiun, σημερινό Πρίντεζι της Ιταλίας) με ισχυρές ναυτικές και στρατιωτικές δυνάμεις. Κάτω από την αρχηγία του ικανότατου ναυάρχου (στρατηγού) Μάρκου Αγρίππα (Marcus Vipsanius Agrippa) κατέπλευσαν στο λιμάνι Κόμαρος (σημερινός Μύτικας) 400 πολεμικά πλοία με 75.000 πεζούς στρατιώτες, και 12.000 ιππείς. Μαρμάρινη προτομή του Αγρίππα εκτίθεται σήμερα στο Αρχαιολογικό Μουσείο Νικοπόλεως. Η προτομή βρέθηκε τυχαία από τον Ιωάννη Νούσια φύλακα του μουσείου Νικοπόλεως σε παρακείμενο αγρόκτημα. Υπολογίζεται ότι ο Γάϊος Οκτάβιος έφτασε στην Πρέβεζα ένα μήνα νωρίτερα από τη Ναυμαχία του Ακτίου (2 Σεπτεμβρίου 31 πΧ) και οχύρωσε το αρχηγείο του στο λόφο ύψους περίπου 100 μέτρων, βόρεια της κοινότητας Σμυρτούλας, εκεί που ανακαλύφθηκε το Μνημείο Αυγούστου. Πέραν του Αγρίππα, τον Γάϊο Οκτάβιο (Gaius Octavius) συνόδευαν οι στρατηγοί του Λούσιος Αρρούντιος (Lucius Arruntius), Μάρκος Λούριος (Marcus Lurius) και ο Μάρκος Οκτάβιος (Marcus Octavius). Ο στόλος του Μάρκου Οκτάβιου παρατάχθηκε δυτικά του Παντοκράτορα Πρέβεζας. Ειδικότερα, ο Marcus Octavius (Μάρκος Οκτάβιος), O Marcus Uepsanius (Μάρκος Ουϊψάνιος), o Lucius Arruntius (Λούσιος Αρρόντιος) και ο Gaius Octavius (Οκταβιανός) παρατάχθηκαν στα ανοικτά του Ιονίου, παράλληλα προς τις αντίπαλες διατάξεις. Νότια της Θαλάσσιας περιοχής του Ακτίου παρατάχθηκε με τα πλοία του ο Marcus Lurius (Μάρκος Λούριος), ενώ ο Τ. Statilius (Τ. Στατίλιος), ήταν επικεφαλής του στρατοπέδου του Οκταβιανού στο λόφο της Σμυρτούλας.

Η πλευρά του Μάρκου Αντώνιου και Κλεοπάτρας: Ο Μάρκος Αντώνιος με την Κλεοπάτρα έφτασαν καθυστερημένα στην περιοχή, και οχύρωσαν βιαστικά ένα στρατόπεδο στο Άκτιο, κοντά στο σημερινό αεροδρόμιο του ΝΑΤΟ, αλλά και ένα μικρότερο προχωρημένο φυλάκιο στη χερσόνησο της Πρέβεζας. Είχαν 480 πολεμικά πλοία, 60.000 πεζούς στρατιώτες και 12.000 ιππείς. Τα πλοία του Αντωνίου, αιγυπτιακής κατασκευής τα περισσότερα, ήταν μεγάλα και ισχυρά οπλισμένα με πύργους, πετροβόλες μηχανές (καταπέλτες) και κόρακες (τεράστιες σιδερένιες αρπάγες). Αυτό όμως τα καθιστούσε και δυσκίνητα. Ο στόλος του ενισχυόταν επίσης και από 60 Αιγυπτιακά πλοία της Κλεοπάτρας, αλλά μάλλον η Κλεοπάτρα είχε ‘’διακοσμητικό’’ ρόλο. Λέγεται ότι η Κλεοπάτρα έλαβε μέρος στη Ναυμαχία με την Βασιλική ναυαρχίδα της, την ‘’Αντωνία’’ με όλα τα κοσμήματα και θησαυρούς, κατά την Αιγυπτιακή παράδοση. Ενώ όμως ήταν ολοφάνερη η υπεροχή του Αντώνιου, μεγάλο μέρος του στόλου του ήταν ουσιαστικά άχρηστο γιατί παρά τις απεγνωσμένες προσπάθειες να στρατολογηθούν πληρώματα, ο αριθμός των κωπηλατών ήταν ανεπαρκής. Η θέση του Αντώνιου, ήταν ήδη δύσκολη, αλλά επιδεινώθηκε γιατί μετά από αποκλεισμό του στρατηγού Αγρίππα στερήθηκε το πόσιμο νερό. Δεν υπάρχουν ιστορικά στοιχεία και είναι άγνωστο από που σιτίζονταν και υδρεύονταν αυτές οι τεράστιες στρατιωτικές δυνάμεις εκατέρωθεν (159.000 άτομα). Η πιο πιθανή εκδοχή ύδρευσης είναι οι πολλές πηγές της περιοχής αλλά και ο καθαρός τότε ποταμός Λούρος (τότε λεγόταν Χάραδρος ποταμός) που εκβάλει στον όρμο του Μιχαλιτσίου, πολύ κοντά στο Αρχηγείο του Οκτάβιου. Ο Μάρκος Αντώνιος είχε επικεφαλής των ναυτικών του δυνάμεων τον Μάρκο Ινστήϊο (Marcus Insteius), τον Γάϊο Σόσιο (Gaius Sosius), και τον Κλαύδιο Καίλιο (Claudius Kaelius), ενώ στην ξηρά τον Πούβλιο Κανίδιο Κράσσο (Publius Canidius Crassus). Πέραν αυτών υπήρχαν και Αιγύπτιοι στρατιωτικοί και ναυτικοί. Ο Μάρκος Αντώνιος (Marcus Antonius) και η Κλεοπάτρα παρατάχθηκαν στον εγγύς θαλάσσιο χώρο του ‘’Στενού Πρεβέζης’’, από τον Παντοκράτορα μέχρι το αεροδρόμιο Ακτίου, ανατολικά της παράταξης των πλοίων του Οκταβιανού. Ο Μάρκος Αντώνιος παρατάχθηκε βόρεια, ο Μάρκος Ινστήϊος (Marcus Insteius) κεντρικά και ο Γάϊος Σόσιος (Gaius Sosius) με τον Κλαύδιος Καίλιος (Claudius Kaelius), νότια. Κατά τη διάρκεια της Ναυμαχίας έγινε εκ μέρους του Αντωνίου κίνηση υπερκεράσεως (outflanking) με πλεύση σκαφών εντός του Αμβρακικού κόλπου προσθίως της χερσονήσου της Λασκάρας. Ο Πούβλιος Κανίδιος Κράσσος (Publius Canidius Crassus) ήταν επικεφαλής στρατοπέδου του Αντωνίου στο Άκτιο,

Ο ‘’Νίκων’’ και ο ‘’Ευτύχιος’’: Είναι γνωστό ότι το 168 πΧ ο Ρωμαίος Αιμίλιος Παύλος (Aemilius Paulus) είχε επιτεθεί την Ήπειρο και τις γύρω πόλεις τις οποίες κατάστρεψε, συνέλαβε δε 150.000 ομήρους πού οδήγησε ως δούλους στη Νότια Ιταλία. Έτσι εξηγείται ο Ελληνόφωνος και Ελληνοφέρνων πολιτιστικός χαρακτήρας των περιοχών της Νότιας Ιταλίας. Είναι απόγονοι Ηπειρωτών και Ακαρνάνων αιχμαλώτων του Αιμίλιου Παύλου. Όμως πολλοί κάτοικοι των πόλεων πού κατάστρεψε ο Αιμίλιος Παύλος γλύτωσαν φεύγοντας στα βουνά – ως συνήθως – και επέστρεψαν αργότερα και κατοίκησαν πάλι τις πόλεις. Το Ανακτόριον (Anactorium) και η Βερενίκη (Verenice) είναι δύο από αυτές τις πόλεις πού κατοικήθηκαν πάλι και προφανώς εκατοικούντο κατά την περίοδο της Ναυμαχίας του Ακτίου. Στον Πλούταρχο («Βίοι Παράλληλοι: Η Ζωή του Μάρκου Αντώνιου») υπάρχει και το εξής χαρακτηριστικό εδάφιο: Κατά τη διάρκεια της στρατοπέδευσης του Οκταβιανού στο λόφο της Σμυρτούλας Πρέβεζας, ένας γεωργός – προφανώς κάτοικος της διπλανής πόλης Βερενίκη – πέρασε κοντά στον μετέπειτα Αυτοκράτορα Οκταβιανό ο οποίος τον ρώτησε «πώς λέγεσαι;». «Νίκων» απαντά ο γεωργός. «Και ο γάϊδαρος;» «Ευτύχιος». Αυτές οι απαντήσεις θεωρήθηκαν αίσιος οιωνός για τον Γάϊο Οκταβιανό και μετά την ‘’ευτυχή’’ κατάληξη με ‘’νίκη’’ της Ναυμαχίας και προς τιμήν τους, διέταξε και κατασκευάσθηκαν τα δύο οριχάλκινα (μπρούτζινα) αγάλματα του «Νίκωνα» (γεωργός) και του «Ευτύχιου» (γάϊδαρος) τα οποία τοποθετήθηκαν σε βάθρα στο Μνημείο Αυγούστου. Είναι βεβαιότατο ότι υπήρξαν αυτά τα ορειχάλκινα αγάλματα, τα οποία όμως αργότερα μεταφέρθηκαν στην Κωνσταντινούπολη, και τοποθετήθηκαν στο στάδιο της πόλης, όπου και καταστράφηκαν κατά τη «Στάση του Νίκα».

Η γύρω περιοχή του Ακτίου: Υπενθυμίζεται ότι η περιοχή του Ακτίου δεν ήταν έρημη και ακατοίκητη το 31 πΧ. Βεβαίως δεν υπήρχε η πόλη Πρέβεζα και φυσικά δεν υπήρχε …το διεθνές αεροδρόμιο του Ακτίου. Αν υπήρχε, σίγουρα η Κλεοπάτρα θα αναχωρούσε με το … προσωπικό της λίαρ τζετ. Προφανώς οι κοντινότερες πόλεις ήταν το Ανακτόριον (δίπλα στη Βόνιτσα Αιτωλοακαρνανίας) και η Βερενίκη (στους λόφους Μιχαλιτσίου Πρέβεζας). Αυτό μας δίνει εξήγηση για το θέμα της σίτισης των χιλιάδων στρατιωτών. Η ύδρευση του στρατεύματος του οκταβιανού γινόταν ασφαλώς από τις εκβολές του ποταμού Λούρου στό Μιχαλίτσι, που τότε ο ποταμός λεγόταν Χάραδρος. Ως πρός την ύδρευση του στρατεύματος του Αντωνίου και Κλεοπάτρας, υπήρχαν και υπάρχουν γύρω από το Ανακτόριον και το Άκτιο πολλές μικρές λίμνες με πόσιμο νερό. Δύο από αυτές είναι η Λίμνη Λιβαδάκι και η Λίμνη Κομήτης που έχουν άφθονο πόσιμο νερό ακόμα και σήμερα. Αυτό μας δίνει εξήγηση στο ερώτημα της ύδρευσης τόσων χιλιάδων στρατιωτών του Οκταβιανού και του Αντώνιου.

Η Ναυμαχία του Ακτίου: Όπως προαναφέρθηκε, η Ναυμαχία του Ακτίου (2 Σεπτεμβρίου 31 πΧ) αποτελεί ιστορικό γεγονός – ορόσημο – για τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία αλλά και σταθμό για την ιστορία του αρχαίου κόσμου. Τα γεγονότα ξεκίνησαν μετά τη δολοφονία του Ιουλίου Καίσαρα, και τη διαμάχη που ξέσπασε ανάμεσα στους δυο από τους τρεις Υπάτους πού τον είχαν διαδεχθεί τον Ιούλιο. Τον Γάϊο Οκτάβιο, ή Οκταβιανό και τον Μάρκο Αντώνιο, ο οποίος με την ερωτική του σχέση και συμμαχία με την Κλεοπάτρα Ζ, δημιούργησε φόβους στη Ρώμη περί κινδύνων εδαφικών διεκδικήσεων της Αιγύπτου. Έτσι το φθινόπωρο του 32 πΧ η Ρωμαϊκή Σύγκλητος κήρυξε τον πόλεμο εναντίον του Μάρκου Αντώνιου και της Κλεοπάτρας. Οι απόψεις διίστανται για το ποιος στρατοπέδευσε πρώτος στην περιοχή Πρέβεζας και Ακτίου. Μια άποψη θέλει τον Οκταβιανό να ξεκινά από το Αρχαίο Βρινδήσιον (σημερινό Πρίντεζι) και να φτάνει πρώτος στο λιμάνι Κόμαρος, έγκαιρα ένα μήνα νωρίτερα της Ναυμαχίας οπότε κατέλαβε και το καλύτερο σημείο ελέγχου της περιοχής (κοινώς ‘’καραούλι’’). Δηλαδή στο Λόφο της Σμυρτούλας, ή Λόφο Μιχαλιτσίου (ύψος περίπου 80-100m), όπου και οχυρώθηκε διεξοδικά. Από την άλλη άποψη λέγεται ότι πρώτος έφτασε ο Αντώνιος με την Κλεοπάτρα και στρατοπέδευσαν στο Άκτιο, όχι από ανοησία όπως φαίνεται εκ πρώτης όψεως, αλλά γιατί σκόπευαν να δώσουν μάχη επί ξηράς, γνωρίζοντας καλά την περιοχή αλλά και τις αδυναμίες του δυσκίνητου στόλου τους. Επί πλέον, από το Άκτιο ήλεγχαν αμφοτερόπλευρα τις ναυτικές δυνάμεις τους, τόσο στο Ιόνιο όσο και στον Αμβρακικό Κόλπο. Είναι από όλους αποδεκτό ότι επιθυμία του Μάρκου Αντωνίου ήταν να γίνει μάχη επί ξηράς και όχι ναυμαχία. Εξ άλλου όλες οι προετοιμασίες εκατέρωθεν, εκεί αποσκοπούσαν. Σε μάχη επί ξηράς. Η ονομασία Ακτιον στήν αρχαιότητα αφορούσε όλη της περιοχή, αλλά είναι βέβαιο ότι η παδιάδα όπου βρίσκεται σήμερα το Αεροδρόμιο και οι Μαρίνες μάλλον στήν αρχαιότητα ήταν θάλασσα και έλος και αποκλείεται να στρατοπέδευσαν εκεί 150.000 στρατιώτες. Η σημερινή άποψη που επικρατεί είναι ότι ο ελλιμενισμός των πλοίων Αντωνίου και Κλεοπάτρας έγινε παραπλεύρως του σημερινού ακρωτηρίου Κεφάλι της Παναγιάς, από όπου είχαν κάπια θέα και πρόσβαση σε φαγητό (Ανακτόριον) και νερό (Λίμνες).

Κάποια στιγμή ο Αντώνιος μετέφερε το στρατηγείο του απέναντι στη σημερινή Πρέβεζα, περίπου στήν περιοχή Μαργαρώνας όπου σήμερα βρίσκεται το Ξενοδοχείο Amalia Margarona Royal. (O λόφος Σμυρτούλας εξ άλλου απέχει 8Km). Σκοπός του ήταν προφανώς να πλήξει τον Οκταβιανό από τα μετόπισθεν, με κάποια κυκλωτική κίνηση του ιππικού γύρω από τον Αμβρακικό. Είναι βέβαιο ότι της ναυμαχίας προηγήθηκαν συγκρούσεις μικρής κλίμακας τόσο επί εδάφους όσο και ναυτικές.. Όμως τα σχέδια αυτά απέτυχαν λόγω ναυτικού αποκλεισμού από το νότο και διακοπής του ανεφοδιασμού του. Επιπλέον την ήδη κακή θέση του Αντωνίου, επιδείνωσε η προπαγάνδα της πλευράς Οκταβιανού, αλλά και η δυσφορία αξιωματικών και στρατιωτών του που δυσανασχετούσαν στο γεγονός ότι η Κλεοπάτρα και οι στρατηγοί της είχαν σημαντική επιρροή στον Αντώνιο. Τέλος, σημαντικό γεγονός είναι ότι τμήμα των πληρωμάτων του Αντωνίου ασθένησε από ελονοσία γιατί το Άκτιο ήταν και είναι ελώδες γεμάτο κουνούπια. Το ηθικό λοιπόν του στρατεύματος του Αντωνίου ήταν ήδη πεσμένο και αρκετοί άρχισαν να λιποτακτούν προς τον Οκταβιανό. Έτσι ο Αντώνιος τελικά υπέκυψε στις απόψεις των συμβούλων στρατηγών της Κλεοπάτρας και μετέφερε τη μάχη στη θάλασσα, παρά τις αντιρρήσεις πολλών επιτελών του.

Η ναυμαχία άργησε να ξεκινήσει, αφ ενός μεν γιατί τις τρεις προηγούμενες ημέρες είχε ακατάλληλο άνεμο, και στις 2 Σεπτεμβρίου 31 πΧ, λόγω πρωινής άπνοιας. Κάποιες περιπολίες και μιροαψιμαχίες άρχισαν ήδη από τη νύχτα και τα χαράματα. Αλλά τα πλοία ήταν ΑΚΙΝΗΤΑ. Η διαταγή για γενική επίθεση δόθηκε το μεσημέρι και η ναυμαχία ξεκίνησε στις 12.00. Ο άνεμος ήταν βορειοδυτικός και συνεχίστηκε μέχρι αργά το απόγευμα. Τα πλοία του Αντώνιου πού ήταν παραταγμένα στο Ιόνιο Πέλαγος κινήθηκα βόρεια με σκοπό κα κάνουν υπερκέραση του Οκταβιανού από αριστερά. Η κύρια σύγκρουση έγινε στο κέντρο της παράταξης έξω από το ‘’Στενό της Πρέβεζας’’, απέναντι και λίγο βόρεια του Αεροδρομίου του Ακτίου. Τα μικρά και ευέλικτα πλοία του Αγρίππα (λέγονται λατινικά liburnae και ελληνικά λιβυρνίδες) άρχισαν να εμβολίζουν το ένα μετά το άλλο τα δυσκίνητα πλοία του Μάρκου Αντώνιου. Πρόσφατες τοπικές έρευνες του Αμερικανού αρχαιολόγου, καθηγητή εναλίων αρχαιοτήτων στο Πανεπιστήμιο της Florida, William Murray έδειξαν ότι σαφώς χρησιμοποιήθηκαν και ναυτικοί καταπέλτες που εκτοξεύουν λίθινες σφαίρες διαμέτρου περίπου 20-30cm. Αλλη σημαντική τεχνολογία που χρησιμοποιήθηκε είναι ο Αρπαξ (Harpax) δηλαδή γάντζος που εκτοξεύονταν από μακριά και ήλκε το αντίπαλο πλοίο με βαρούλκο. Επίσης χρησιμοποιήθηαν τοξότες με βέλη εμποτισμένα με λάδι και πετρέλαιο με σκοπό την πυρπόληση των αντιπάλων πλοίων. Κάποιες λίθινες σφαίρες καταπελτών, έχουν φωτογραφηθεί στο βυθό, όπως και ένα πιθανό τμήμα πλοίου από το συνεργείο του Αμερικανού Αρχαιολογου William Murray. Κατά τη διάρκεια της ναυμαχίας, τα εμβολιζόμενα πλοία παρεδίδοντο στην πυρά, πυρπολούμενα, ή αιχμαλωτίζονταν. Ενώ η Ναυμαχία του Ακτίου εξελίσσονταν, αλλά με αμφίρροπα αποτελέσματα, το μεγαλύτερο τμήμα του επίγειου στρατού του Μάρκου Αντώνιου αυτομόλησε και παραδόθηκε στον Αγρίππα. (Ιστορία του Ελληνικού Έθνους). Ένα άλλο τμήμα του στρατεύματος με τα πλοία κινήθηκε προς τον Αμβρακικό Κόλπο, όπου και αργότερα παραδόθηκε στον Οκταβιανό. Η Κλεοπάτρα παρατηρώντας αμέτοχη τις εξελίξεις πανικοβλήθηκε και αποχώρησε από το χώρο της Ναυμαχίας, ξεφεύγοντας μέσα από ένα άνοιγμα (gap) των αντιπάλων πλοίων, κινούμενη νότια, αφήνοντας αβοήθητο και τραυματισμένο τον Αντώνιο. Επικράτησε πανικός και τελικά ο Μάρκος Αντώνιος διέφυγε με τα απομεινάρια του στόλου του, περίπου 40 πλοία, ακολουθώντας την Κλεοπάτρα. Λέγεται ότι άλλαξε πλοίο και διέφυγε με ένα μικρότερο και πλέον ευέλικτο. Οι απώλειες της ναυμαχίας κατά τον Πλούταρχο φαίνεται να ήταν πενήντα πλοία του Αντώνιου και 5000 άνδρες νεκροί (αρκετοί πνίγηκαν). Πολλά πλοία αιχμαλωτίστηκαν από τον Αγρίππα αλλά και αρκετά παραδόθηκαν στην πυρά, αφού τους αφαιρέθηκαν τα χάλκινα έμβολα. Είναι βέβαιο ότι αφαιρέθηκαν τουλάχιστον 50 έμβολα, εκ των οποίων τα 36 τοποθετήθηκαν αργότερα στο Μνημείο Αυγούστου (Νικόπολις) και τα υπόλοιπα εστάλησαν στη Ρώμη. Ο Οκταβιανός είχε νικήσει και κατέστη κυρίαρχος της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.

Ο Οκταβιανός Αυτοκράτωρ: Τελικά μετά από τέσσερα χρόνια, το 27 πΧ, ο Οκταβιανός ανακηρύχθηκε στη Ρώμη πρώτος Princeps της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και υιοθέτησε τον τίτλο Augustus (Αύγουστος). Ο Οκτάβιος σε ανάμνηση της νίκης του έχτισε στο Άκτιο το μεγαλύτερο και μεγαλοπρεπέστερο Ναό του Ακτίου Απόλλωνα, και καθιέρωσε να γίνονται κάθε πέντε χρόνια (αρχή από το έτος 28 π. Χ.) τα Άκτια, αγώνες με την ίδια επισημότητα που είχαν τα Ολύμπια, τα Ίσθμια, τα Πύθια και τα Νέμεα. Ο Οκτάβιος επίσης έκτισε μια καινούργια πόλη, τη Νικόπολη (Nicopolis, ή Nikopolis, διεθνώς), για να θυμίζει τη νίκη του, απέναντι από το Άκτιο, κοντά στην Πρέβεζα (απέχει 8Km). Θαυμαστά δημόσια κτίρια της Νικόπολης είναι το Ρωμαϊκό Ωδείο (700 θέσεις), οι τρεις Θέρμες (Δημόσια Λουτρά), το Θέατρο Οκταβιανού (2000 θέσεις), το Ρωμαϊκό Υδραγωγείο Νικόπολης (50 Κm) με το Νυμφαίον του, το Ρωμαϊκό Στάδιο, το Γυμνάσιο, τα Ρωμαϊκά Τείχη, κλπ. Όμως το κυριότερο έργο του Αύγουστου Οκταβιανού είναι το λεγόμενο ‘’Μνημείο Αυγούστου’’ ένας ναός αφιερωμένος στους Θεούς Άρη και Ποσειδώνα, στο λόφο της Σμυρτούλας Πρέβεζας, ο οποίος κτίστηκε ακριβώς στο σημείο που είχε το αρχηγείο του. Η ναυμαχία του Ακτίου, έχει τεράστια ιστορική σημασία, έτσι όπως κατέληξε. Αν και είναι παρακινδυνευμένο, φανταστείτε τη ροή της παγκόσμιας ιστορίας, αν στη Ναυμαχία αυτή είχε νικήσει ο Αντώνιος με την Κλεοπάτρα.

Tι έγινε μετά τη ναυμαχία του Ακτίου (2 Σεπτεμβρίου 31 πΧ): Η Κλεοπάτρα διέφυγε με το στόλο της μέσα από ένα χάσμα (gap) της διάταξης πλοίων, έφτασε στη Λιβύη και από εκεί στην Αλεξάνδρεια και ενημέρωσε ψευδώς το λαό της ότι δήθεν νίκησαν στη Ναυμαχία. Ο Μάρκος Αντώνιος επέστρεψε από το Άκτιο στην Αίγυπτο τραυματισμένος ελαφρά, με ένα τμήμα του στρατού του (το υπόλοιπο είχε λιποτακτήσει). Μετά από ένα διάστημα μηνών ο Γάϊος Οκτάβιος αποβιβάστηκε σε άλλη περιοχή της Αιγύπτου και όδευσε προς την Αλεξάνδρεια. Κατά μία άποψη ο Αντώνιος βγήκε στην έρημο και ‘’κτυπήθηκε’’ ανεπιτυχώς μαζί του. Άλλη άποψη λέει ότι ο στρατός του παραδόθηκε ή αυτομόλησε στον Οκταβιανό. Ο Μάρκος Αντώνιος τραυματίστηκε βαριά και επέστρεψε στα ανάκτορα της Κλεοπάτρας μεταφερόμενος σε άρμα. Κατά μία εκδοχή πέθανε σε λίγες ώρες από αιμορραγία ενώ κατ’ άλλη εκδοχή λέγεται ότι αυτοκτόνησε με το ξίφος του μαθαίνοντας πως η Κλεοπάτρα είχε πεθάνει. Σύμφωνα με έναν αυτόπτη μάρτυρα, τον Ολύμπιο, μεταφέρθηκε κοντά σε εκείνη και πέθανε στα χέρια της τον Αύγουστο του 30 πΧ. Ο Οκταβιανός εισέβαλε στην Αλεξάνδρεια και άρχισε διαπραγματεύσεις με την Κλεοπάτρα. Κάποια στιγμή «συμφώνησαν» να οδηγηθεί η Κλεοπάτρα στη Ρώμη και να δηλώσει υποταγή στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία αλλά να παραμείνει στον Αιγυπτιακό θρόνο ο γιος της Καισαρίων, πράγμα πού δεν αποδέχθηκε ο Οκταβιανός. Έτσι, η Κλεοπάτρα, υπό το πρόσχημα προετοιμασίας Αιγυπτιακής κηδείας για τον Αντώνιο, στις 12 Αυγούστου του 30 πΧ, κλείσθηκε σε ένα χώρο του ανακτόρου της και κατά την παράδοση, αυτοκτόνησε με τσίμπημα Κόμπρας στο στήθος. Το ίδιο έκαναν και οι δύο πιστές της υπηρέτριες. Κατά μια άλλη άποψη η αυτοκτονία έγινε με κάποιο δηλητήριο. Οι Ρωμαίοι έσπασαν την πόρτα με πολιορκητικό κριό και βλέποντας το πτώμα της Κλεοπάτρας, ο Αύγουστος είπε το περίφημο «Νίκησες Κλεοπάτρα». Η Κλεοπάτρα φυγάδευσε τον 17χρονο γιό της Καισαρίωνα έγκαιρα στην Αίγυπτο, αλλά τελικά το παιδί με απάτη ξεγελάσθηκε και επέστρεψε στήν Αλεξάνδρεια με την υπόσχεση να του δοθεί πάλι η εξουσία του Βασιλείου. Ομως μόλις επέστρεψε, συνελήφθη και εκτελέστηκε μαζί με το δάσκαλό του, με εντολή του Οκταβιανού. Λέγεται ότι δίνοντας την εντολή δολοφονίας ο Οκταβιανός είπε ‘’Υπερβολικά πολλοί Καίσαρες’’ (too much Caesars). Στα άλλα τρία παιδιά του Αντώνιου, ‘’δόθηκε χάρη’’ από τον Οκταβιανό και μεταφέρθηκαν στη Ρώμη όπου τα μεγάλωσε η Οκταβία, αδερφή του Οκταβιανού και χήρα πλέον του Αντώνιου. (Τελικά Αντώνιος και Οκταβιανός ήταν κουνιάδια). Το κορίτσι, η Κλεοπάτρα Σελήνη Β, μεγάλωσε κανονικά και παντρεύτηκε το Βασιλιά Ιούβα ΙΙ της Μαυριτανίας (King Juba II of Mauretania) με τον οποίο απέκτησε δύο παιδιά. Για τα άλλα δύο παιδιά της Κλεοπάτρας και του Αντωνίου, δεν υπάρχουν πληροφορίες. Εξαφανίστηκαν μυστηριωδώς στη Ρώμη. Προφανώς εκτελέσθηκαν και αυτά με εντολή του Οκταβιανού αργότερα.

Πώς διέφυγε η Κλεοπάτρα στο Άκτιο, αφού την είχε περικυκλώσει ο Οκτάβιος; Η κλασσική άποψη των αρχαιολόγων, με βάση τις περιγραφές του Πλούταρχου, είναι ότι η Κλεοπάτρα διέφυγε νοτίως, διασπώντας τον κλοιό μεταξύ Λούσιου Αρούντιου και Μάρκου Λούριου. Ξέφυγε δηλαδή μέσα από χάσμα της διάταξης των πλοίων (gap). Κατά μία άλλη άποψη, καθαρά προφορική, την οποία στηρίζει ο Βενετσιάνος ερευνητής Στυλιανός Ντίνος, μη αποδεκτή από την πλειοψηφία των Αρχαιολόγων, οι Αιγύπτιοι στρατηγοί της Κλεοπάτρας είχαν σχέδιο διαφυγής το οποίο εκτελέστηκε με επιτυχία. Η περιοχή νοτιοδυτικά του Ακτίου βρίθει μικρών λιμνών πού έχουν πόσιμο νερό ακόμα και σήμερα. Συνεπώς η άποψη του μεταγενέστερου Πλούταρχου ότι ‘’ο Αγρίππας έκοψε το νερό από το στρατόπεδο του Αντώνιου’’ δεν στέκει στα γεωγραφικά δεδομένα, δεδομένου ότι η περιοχή Ακτίου και Βόνιτσας Δήμου Ανακτορίου βρίθει μικρών λιμνών με πόσιμο νερό. Κατά τη δεύτερη λοιπόν άποψη περί διαφυγής της Κλεοπάτρας, τα πλοία της συγκεντρώθηκαν στον όρμο Αγίου Νικολάου Αιτωλοακαρνανίας. Από εκεί μέσω ενός καναλιού (αυλακιού) διαμέτρου 5 μέτρων (υπάρχει και σήμερα, με το όνομα διώρυγα Κλεοπάτρας (Cleopatra’s Canal) πού είχαν από πριν σκάψει και καμουφλάρει κατάλληλα με δέντρα, εισήλθαν στην αβαθή ελώδη λίμνη Βουλκαριά. Από εκεί ρυμούλκησαν τα πλοία μέσα στην ελώδη περιοχή η οποία συνδέει τη λίμνη Βουλκαριά με τον Όρμο Παλαίρου Αιτωλοακαρνανίας (βλέπε σελίδα 24 χάρτη Euro Atlas Hellas, εκδόσεις Efstathiades Group, και διαστημικές φωτογραφίες Google Earth Nasa). Μηχανικοί της σημερινής Πρέβεζας ισχυρίζονται ότι το μέγιστο ύψος αυτής της ελώδους περιοχής σήμερα είναι το πολύ ένα μέτρο, και πιθανότατα κατά την αρχαιότητα η σημερινή λίμνη Βουλκαριά ήταν λιμνοθάλασσα και επικοινωνούσε με τον όρμο Παλαίρου. Έτσι από εκεί, τα πλοία διέφυγαν προς την Αίγυπτο, περνώντας ανάμεσα στα νησιά Μεγανήσι και Κάλαμος Λευκάδας, και ξαναβγήκαν στόν Ορμο Παλαίου (όρμος Κεκροπίας στήν αρχαιότητα) και από εκεί στο Ιόνιο πέλαγος και διέφυγαν. Το σχέδιο αυτό διαφυγής, αν και μάλλον αποτελεί αποκύημα φαντασίας, είναι καταπληκτικό από στρατηγική άποψη. Ο Οκτάβιος δεν μπορούσε να πιστέψει στα μάτια του ότι ο Αντώνιος και η Κλεοπάτρα «του έφυγαν μέσα από τα χέρια». Οι αρχαιολόγοι δεν υιοθετούν αυτή την άποψη διαφυγής της Κλεοπάτρας και ισχυρίζονται ότι «το κανάλι της Κλεοπάτρας είναι μεταγενέστερο», και ουδεμία σχέση έχει με εκείνη την ιστορική περίοδο. Ο τίτλος «Κανάλι της Κλεοπάτρας» είναι εντελώς αυθαίρετος ιστορικά, κατά την άποψη των αρχαιολόγων. Αυτό προκύπτει από σχετική ερώτηση του Χαράλαμπου Γκούβα, προς την προϊσταμένη της Εφορίας αρχαιοτήτων Πατρών, σε διάλεξή της στην αίθουσα ‘’Θεοφάνειο’’ το έτος 2001. Το λόγο ζήτησε και πήρε Γερμανός αρχαιολόγος, παρουσία του καθηγητή William Murray και του καθηγητή Κωνσταντίνου Ζάχου, ο οποίος δήλωσε – στα Ελληνικά – ότι «πραγματοποίησε τομή εδάφους το έτος 2000, και διαπίστωσε ότι το κανάλι είναι μεταγενέστερο, μεσαιωνικό, περί το 1000 μχ». Η αλήθεια είναι μάλλον αυτή. Είναι απίθανη αυτή η εκδοχή διαφυγής της Κλεοπάτρας μέσα από το μεταγενέστερο ‘’Κανάλι Κλεοπάτρας’’, διότι η απόσταση μεταξύ της νότιας όχθης της λίμνης Βουλκαριάς και του Όρμου της Παλαίρου είναι περίπου 8 Km και όχι πάντα ελώδους έκτασης. Έδαφος καθόλου κατάλληλο για πλεύση ή έστω για σύρσιμο βαρέων πλοίων με σχοινιά. Συνεπώς ο όρος ‘’Κανάλι Κλεοπάτρας’’ είναι εντελώς αστήρικτος και μάλιστα με τη σιωπηλή ανοχή της ΔΕΣΕ πού κατασκευάζει δημόσιες πινακίδες. Είναι καθαρά εφεύρεση ‘’τουριστικού χαρακτήρος’’.

Το ‘’Μνημείο Αυγούστου’’ στη Νικόπολη, το τρόπαιο της Ναυμαχίας του Ακτίου: Στο Μνημείο Αυγούστου άρχισε το έτος 1995 ανασκαφές η ΙΒ Εφορεία Αρχαιοτήτων Ιωαννίνων υπό τον αρχαιολόγο Δρ. Κωνσταντίνο Ζάχο, με σημαντικά ευρήματα. Το έτος 2001, στο άνω άνδηρο του Μνημείου, ‘’βρέθηκε μονολιθικό ημικυκλικό μαρμάρινο βάθρο, το οποίο φέρει ανάγλυφη αρχαϊστική παράσταση δέκα ηρώων και θεών του ελληνικού πανθέου και επίστεψη από εναλλασσόμενα άνθη λωτού και ανθέμια Μεταξύ των μορφών στην ημικυκλική επιφάνεια, διακρίνονται ο Απόλλωνας, η Άρτεμις, ο Ερμής, συνοδευόμενος από τρεις Χάριτες, ο Ηρακλής, και η Αθηνά. Πιθανολογείται η ύπαρξη και δεύτερου τέτοιου βάθρου’’ (Κωνσταντίνος Ζάχος, 2001). Το εύρημα θεωρείται πολύ σημαντικό, είναι σχεδόν βέβαιο ότι πρόκειται για το βάθρο του αγάλματος του Νίκωνα, και δημοσιεύθηκε σε Ελληνικά και ξένα περιοδικά Αρχαιολογίας. Το βάθρο αυτό ήδη συντηρείται και θα εκτεθεί στο Νέο Αρχαιολογικό Μουσείο Νικοπόλεως. Είναι ενδιαφέρον ότι στη μονογραφία του ‘’Νικόπολις Πρέβεζα’’ του έτους 1924 (εκδόσεις Δωδώνη) ο Πέτρος Φουρίκης, λίαν αξιόλογος ερευνητής της εποχής, ειρωνεύεται τον αρχαιολόγο Αλέξανδρο Φιλαδελφέα για τις ανακαλύψεις του επί του Μνημείου Αυγούστου και αμφισβητεί παντελώς την ύπαρξη αγαλμάτων του Ευτύχιου και του Νίκωνα, τα οποία θεωρεί “μύθους του συγγραφέα Πλούταρχου”.

Στους αρχαιολόγους και τους ιστορικούς ήταν ήδη γνωστό από τον Δίωνα Κάσσιο (51.1.3) ότι ‘’ο Οκταβιανός ανήγειρε Μνημείο το οποίο κόσμησε με τα χάλκινα έμβολα των αιχμαλωτισθέντων πλοίων, στο χώρο όπου είχε στρατοπεδεύσει’’. Επίσης ο Στράβων (7.7.6) μνημονεύει το λόφο της Σμυρτούλας, ως ‘’ιερό λόφο του Απόλλωνα’’. Πριν από εκατό περίπου χρόνια, περίπου 1.500m. βόρεια από την Νικόπολη, σε μια πλαγιά κάτω από τους λόφους της σημερινής κοινότητας Νικόπολη (Σμυρτούλα) βρέθηκε το κρηπίδωμα του ‘’Βωμού’’, ή Μνημείου του Αυγούστου, πού χτίστηκε αφιερωμένο στους θεούς Άρη και Ποσειδώνα. Το Μνημείο ανασκάφθηκε το έτος 1911 από τον Αλέξανδρο Φιλαδελφέα. Κατά τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο, δυστυχώς τα Ιταλικά στρατεύματα λεηλάτησαν το χώρο αυτό, είτε με σκοπό την κατασκευή οχυρωματικών έργων στο λόφο, είτε με σκοπό την αρχαιοκαπηλία. Ο κύριος Ιωάννης Γκαρτζονίκας (1935- ) με διαβεβαίωσε ότι είδε με τα μάτια του το 1942-43, ενώ έβοσκε πρόβατα στην περιοχή, Ιταλούς στρατιωτικούς να φορτώνουν αρχαία αντικείμενα σε στρατιωτικά τζιπ και να τα φυγαδεύουν προς το λιμάνι της Πρέβεζας. Πέραν αυτού, πολλές αμμοληψίες πού έγιναν στην περιοχή, είχαν σαν αποτέλεσμα να υποστεί καθίζηση όλο το ‘’Μνημείο Αυγούστου’’.

Πρόσφατα, τα έτη 1995-2007, με τη χρηματοδότηση Ευρωπαϊκών προγραμμάτων όπως το Interreg ΙΙ, η ΙΒ Εφορεία Αρχαιοτήτων Ιωαννίνων υπό την εποπτεία του καθηγητή Δρ. Κωνσταντίνου Ζάχου πραγματοποίησε στο Μνημείο Αυγούστου σημαντικότατο έργο ανασκαφών, αναστήλωσης και τεκμηρίωσης. Το ‘’Μνημείο Αυγούστου’’ ήταν κτίριο μήκους 62m και πλάτους 45mμ., όπου, σε ειδικά λαξευμένες ‘’θήκες’’, ο Αύγουστος είχε δώσει εντολή να τοποθετηθούν 36 πραγματικά ακρόπρωρα (έμβολα, Rams) διαφόρων μεγεθών από εχθρικές τριήρεις της Κλεοπάτρας και του Αντώνιου. Τα έμβολα αυτά έχουν συληθεί ή αφαιρέθηκαν μεταγενέστερα για να κοπούν νομίσματα ή να κατασκευασθούν άλλα μεταλλικά αντικείμενα, επί Θεοδοσίου. Σύμφωνα με αρχαίες πηγές, η διακόσμηση μνημείων με έμβολα πλοίων ύστερα από νικηφόρα ναυμαχία, αποτελούσε παλαιά συνήθεια των Ρωμαίων. Το πιο φημισμένο μνημείο αυτού του είδους ήταν το Βήμα της Αγοράς (Forum) στην Αρχαία Ρώμη γνωστό ως Rostra (έμβολοι). Το μνημείο αυτό πού είχε ανακαινισθεί πολλές φορές και είχε μετακινηθεί από την αρχική του θέση, έφερε δύο παράλληλες σειρές εμβόλων. Επίσης πέραν του Μνημείου Αυγούστου πού είχε 36 έμβολα, υπάρχουν αρχαίες πηγές πού αναφέρουν ότι έμβολα από τη Ναυμαχία του Ακτίου τοποθετήθηκαν από τον Αύγουστο και μπροστά από τον Nαό του Ιουλίου Καίσαρα στη Ρώμη (Rostra Aedis Divi Julii).

Σημειωτέον ότι παγκοσμίως έχει βρεθεί μόνο ένα μεταλλικό έμβολο αρχαίου πολεμικού πλοίου, στην παραθαλάσσια πόλη Athlit του Ισραήλ (Περιοδικό Αρχαιολογία 2000, και William Murray, 2004) και σήμερα φυλάσσεται στο Μουσείο της Χάϊφας του Ισραήλ. Το έμβολο αυτό ταιριάζει ακριβώς σε μία από τις οπές της Μνημείου Αυγούστου. Κατά τον William Murray πρέπει να κατασκευάσθηκε στην Κύπρο περί τον 2ο αιώνα πχ και φαίνεται ότι το ίδιο ακριβώς είδος πλοίου και εμβόλου κατασκευάζονταν και την εποχή του 31πΧ πού έγινε η Ναυμαχία του Ακτίου. Κατά τις εργασίες αποκατάστασης του Μνημείου Αυγούστου, βρέθηκε από την ομάδα Κωνσταντίνου Ζάχου ένα υπόλοιπα μεταλλικού εμβόλου περί τα 50Kg το οποίο αφαιρέθηκε προσεκτικά και φυλάσσεται για να εκτεθεί στο Νέο Αρχαιολογικό Μουσείο Νικοπόλεως. Επίσης βρέθηκε μαρμάρινη κεφαλή αγάλματος του Οκταβιανού. Η αναθηματική επιγραφή: Στο Μνημείο Αυγούστου έχουν βρεθεί αρκετά θραύσματα της τεράστιας αναθηματικής επιγραφής στα Λατινικά. Μετά από χρόνια ερευνώς τελικά η επιγραφή συναρμολογήθηκε και σήμερα το κείμενο έχει ως εξής: «Vacat Imp. Caesar Divi Juli f Victoriam Consecutus Bello Quod Pro Republica Gessit In Hac Regione Consul Quintum Imperator Septimum Pace Parta Terra Marique Neptuno et Marti Castra ex Quibus Ad Hostem Insequendum Egressus Est Navalibus Spoliis Exornata Consacravit Vacat». Μετάφραση: «Ο αυτοκράτωρ στρατηγός Καίσαρ, γιός του θεϊκού Ιουλίου, μετά τη νικηφόρα έκβαση του πολέμου πού διεξήγαγε υπέρ της δημοκρατίας σε αυτή την περιοχή, όταν ήταν ύπατος για πέμπτη φορά και στρατηγός για έβδομη, μετά την εδραίωση της ειρήνης στην στεριά και τη θάλασσα, αφιέρωσε στον Ποσειδώνα και στον Άρη το στρατόπεδο από όπου εφόρμησε κατά του εχθρού, το οποίο τώρα κοσμείται με λάφυρα των πλοίων». Επίσης, πέραν της λατινικής επιγραφής, και του μαρμάρινου βάθρου του Νίκωνα, στο ‘’Μνημείο Αυγούστου’’ η αρχαιολογική σκαπάνη τα τελευταία δέκα χρόνια έχει αποκαλύψει εκατοντάδες θραύσματα, εκ των οποίων μέχρι στιγμής το κυριότερο είναι ένα ‘’σύνολο πέντε συνανηκόντων μαρμάρινων θραυσμάτων μιάς ανάγλυφης πλάκας της ζωοφόρου του βωμού μήκους 282cm με πολύ ενδιαφέρουσες απεικονίσεις’’. Φυσικά η αρχαιολογική έρευνα στο χώρο συνεχίζεται.

Κινηματογραφικές ταινίες με θέμα τη Ναυμαχία του Ακτίου, τον Αντώνιο και την Κλεοπάτρα:
• The Battle of Actium: Eίναι η καλύτερη ταινία ντοκιμαντέρ. Σε αυτήν οι πρωταγωνιστές ομιλούν Λατινικά, και Ελληνικά. Ο αφηγητής μιλάει Γαλλικά. Πρόκειται γιά Γαλλική Παραγωγή γιά το National Geographic Chanel, περίπου το 1985.
• Cleopatra (1917): Theda Bara (Cleopatra), Fritz Leiber (Caesar), Thurston Hall (Antony). Directed by J. Gordon Edwards. Based on Émile Moreau’s play Cleopatra, Sardou’s play Cléopatre, and Shakespeare’s Antony and Cleopatra.
• Cleopatra (1934): Claudette Colbert (Cleopatra), Warren William (Caesar), Henry Wilcoxon (Antony). Oscar-winning Cecil B. De Mille epic.
• Caesar and Cleopatra (1946): Vivien Leigh (Cleopatra), Claude Rains (Caesar), Stewart Granger, Flora Robson — Oscar-nominated version of George Bernard Shaw’s play. Leigh also played Cleopatra opposite then-husband’s Laurence Olivier’s Caesar in a later London stage version.
• Serpent of the Nile (1953): Rhonda Fleming (Cleopatra), Raymond Burr (Mark Antony), Michael Fox (Octavius).
• Cleopatra (1963): Elizabeth Taylor (Cleopatra), Rex Harrison (Caesar), Richard Burton (Antony). Oscar-winning block-buster most (in) famously remembered for the off-screen affair between Taylor and Burton. In 1964, Carry On Cleo spoofed this, with Amanda Barrie as Cleopatra, and Sid James as Mark Antony.
• Antony & Cleopatra (1974): performed by London’s Royal Shakespeare Company. Starred Janet Suzman (Cleopatra), Richard Johnson (Antony), and Patrick Stewart (Enobarbus).
• Cleopatra (1999): Leonor Varela (Cleopatra), Timothy Dalton (Caesar), Billy Zane (Antony). Based on the book Memoirs of Cleopatra by Margaret George and closer to the facts than the others. Directed by the British Frank Rondam.

(*) Ο Δρ. Χαράλαμπος Γκούβας είναι Διευθυντής του Μουσείου Τεχνών και Επιστημών Ηπείρου.

Σχολιάστε εδώ

Η διεύθυνση του email σας δεν θα δημοσιευθεί.

Παρόμοια άρθρα